Ürəklərini və qələmlərini Lenin dünyasına ithaf edənləri bu gün necə oxumalı? Müstəqilliyin 30 illik məsafəsindən Azərbaycan sovet ədəbiyyatına nəzər salırıq.
Azərbaycanın ədəbi-mədəni gündəliyi haqqında kritikaparat podkastı müxtəlif platformalarda artıq əlçatandır.Kritikaparat podkastı Azərbaycanın həm də ilk ədəbiyyat podkastıdır.
Son illərdə dünyada trendə çevrilmiş podkastlara media ekspertləri böyük gələcək vəd edirlər. Bəzi ədəbiyyat tənqidçiləri podkastların yaxın gələcəkdə ən geniş yayılmış ədəbi janrlardan biri olacağını deyir.
Biz də–yəni mən Əli Novruzov, Cavid Ramazanov və Mirmehdi Ağaoğlu, belə qərara gəldik ki, Azərbaycanda podkast işinə azca töhfə verək.
Kritikaparat podkast seriyasında ayda bir dəfə buraxacağımız epizodlarda ədəbiyyat və mədəniyyət haqqında söhbət açacağıq və ölkənin ədəbi-mədəni gündəliyini müzakirə edəcəyik.
Kritikaparat podkastının ilk epizodu Seymur Baycan haqqındadır — aprelin 22-si yazıçı və publisist Seymur Baycanın 45 yaşı tamam olur. Ədəbiyyatımızın canlı klassikini müasirlik katerindən Xəzərə atmalıyıqmı?
Dəyişən dünya çox klişe ifadədir. İndi ağıllı telefonlara hər dəfə yeni funksiya gələndə bütün ekspertlər bir ağızdan dünyanın dəyişdiyini, dəyişən dünyada yaşadığımızı deyir. Amma son onilliklərdə informasiya texnologiyalarında baş verən inqilab bizim kağız təməllər üzərində qurulan mədəni dünyamızı həqiqətən alt-üst edir və bu dəyişikliklər bədii ədəbiyyata da təsirsiz ötüşə bilməz.
Əkinçi təşəbbüsü üçün oktyabrın 16-da verdiyim bu yarımsaatlıq təqdimatda dəyişən dünyada dəyişən bədii ədəbiyyat haqqında öz fikirlərimi bölüşmüşəm.
2016-da nəşr olunan bəzi yaxşı kitablar haqqında artıq bir dəfə yazmışam, amma o zaman ancaq yarım ili və dörd kitabı əhatə edə bilmişdim. İndi, 2016-nı rahatlıqla başa vurandan sonra həmin ilin yaxşı nəşrləri haqqında daha ətraflı yazmaq olar.
Qeyd edim ki, 2016-da “Qanun” və “TEAS Press” kimi böyük nəşriyyatlar da maraqlı kitablar nəşr etməyə davam ediblər. Həmin nəşriyyatların öz reklam və marketinq fəaliyyətləri kifayət qədər yüksək səviyyədə təşkil olunduğu üçün, onların kitabları barəsində danışmaq arabanın beşinci təkəri rolunu könüllü şəkildə öz üstünə götürmək olardı. Ona görə də bu yazıda ancaq kiçik və şəxsi təşəbbüslərlə ortaya çıxan nəşrləri əhatə etməyə çalışacağam.
Fanzinlər: “Monk”, “Yoldaş fanzin”, “Elmi spektr”
“Monk” (oktyabr, noyabr və dekabr nömrələri, 2016)
Şəksiz ki, 2016-nın əlamətdar hadisələrindən biri kimi nəhayət bizdə də fanzinlərin peyda olmasını hesab edə bilərik. Fanzin ingiliscədən tərcümədə azarkeşlər, tərəfdaşlar, fanatlar tərəfindən buraxılan məxsusi mövzu ətrafında həvəskar jurnal mənası verir. Peşəkar jurnal daha ciddi fəaliyyət, zəhmət və resurs tələb etdiyi halda, fanzin ciddi maliyyə vəsaiti olmadan və həvəskarların entuziazmı sayəsində ərsəyə gəlir, sadə üsullarla dərc olunur (bəzən heç kağızda çap olunmur). Fanzin jurnala nisbətən daha çevikdir, həcmi də kiçikdir.
2016-da Azərbaycanda üç diqqətəlayiq fanzin nəşr olunmağa başlayıb. Sol yönlü, amma daha çox ədəbiyyat və incəsənət mövzularını əhatə edən “Monk”, yenə sol, amma bu dəfə klassik siyasi sol, marksist ideoloji spektrdən “Yoldaş fanzin” və sırf elmi mövzulardan yazan, ən sərt akademizmə iddialı olan “Elmi spektr” (onları fanzin kateqoriyasına aid etdiyim üçün sonuncular məndən inciyə bilərlər, çünki özlərini elmi jurnal olaraq tərif edirlər).
Bu fanzinlər yeni gələn nəslin tribunasıdır, onları nəşr edənlər indiyə qədər mövcud olan digər platformalardan şüurlu şəkildə imtina edərək özlərinin platformasını yaratmaq istəyirlər. Çünki köhnə platformalar yeni gələn gənclərin tələblərini və potensialını tam başa düşmür, onların istəklərinə uyğunlaşmaq üçün kifayət qədər çevik deyil – yeni dövr yeni vasitələr tələb edir. Hər üç nəşri izləməyi şiddətli şəkildə tövsiyə edirəm.
Rişard Kapuşinski, Şahənşah (Fikir sexi) və Səhər Delicani, Cakaranda ağacının uşaqları (Ol)
R. Kapuşinski, Şahənşah (Fikir sexi, 2016)
İran mövzusu bizim üçün hər zaman maraqlı, sirli və cəlbedici qalmaqda davam edir. 2016-da müasir İran tarixinin açar hadisələrindən biri – İran İslam inqilabı haqqında Azərbaycanda iki yaxşı kitab nəşr olunub. Keçmiş siyasi məhbus Rəşadət Axundovun həbsxanada tərcümə etdiyi polşalı jurnalist Rişard Kapuşinskinin “Şahənşah” əsəri Məhəmməd Rza şahın devrilməsi və İranda İslam inqilabı haqqında kifayət qədər ətraflı və artıq klassika sayılacaq bir kitabdır. Kapuşinskinin bu bədii-sənədli kitabı müasir İran və İslam inqilabı haqqında stereotiplərdən kənar düşünmək, hadisələrin mahiyyətini düzgün anlamaq üçün hədsiz qiymətli mənbə hesab oluna bilər.
Kapuşinskinin kitabının nəşrini vacib edən başqa bir amil isə Fərəh Pəhləvinin xatirələrinin bizdə hələ 2007-ci ildə nəşr olunmasıdır. Fərəh Pəhləvi İranda ancien regime-in ən ali nümayəndələrindən biri olub və təbii ki, İran tarixinə və İslam inqilabına sarayın pəncərələrindən baxıb. Kapuşinskinin dəyəri isə ondadır ki, o, inqilabi hadisələr vaxtı İranda əcnəbi jurnalist kimi çalışıb, küçə və meydanlarda, xalqın arasında olub, hadisələrin düz mərkəzindən tarixə şahidlik edib. Əgər azərbaycandilli oxucu son 10 il ərzində İran İslam inqilabına yalnız bir rakursdan – devrilənlərin nəzər nöqtəsindən baxa bilirdisə, bundan sonra hər iki baxış bucağından ümumi mənzərəni görə biləcək. Yeri gəlmişkən, naşirlər bildirib ki, kitabın satışından gələn bütün gəlir siyasi məhbusların ehtiyaclarına sərf olunacaq.
S. Delicani, Cakaranda ağacının uşaqları (Ol, 2016)
Kapuşinskinin kitabının bitdiyi tarixi nöqtədə təhkiyəni iranlı mühacir yazıçı Səhər Delicani dövr alır. Yenə keçmiş siyasi məhbus Xədicə İsmayılın yenə də həbsxanada tərcümə etdiyi “Cakaranda ağacının uşaqları” romanı İslam inqilabından sonra İranda baş verən hadisələrin bir növ bədii təsviridir. Azadlıq uğrunda vuruşanların birdən birə necə zülm edənlərə çevrilməsi, əzilənlərin onları əzənlərə bənzəməyə başlaması, inqilabın öz övladlarını yeməsi – bütün bunlar Delicaninin romanında kifayət qədər inandırıcı formada qələmə alınıb. Səhər Delicaninin hər iki valideyni İslam respublikasının həbsxanalarından keçib, yazıçı özü bədnam Evin həbsxanasında dünyaya göz açıb, “Cakaranda ağacının uşaqları” da həbsdə yatan keçmiş inqilabçıların və onların övladlarının gerçək şahid ifadələrinə əsaslanır.
“Cakaranda ağacının uşaqları” Xədicə İsmayılın ikinci tərcümə təcrübəsidir. Bundan öncə o, əfqan-amerikan yazıçısı Xalid Hüseyninin “Çərpələng uçuran” romanını Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdi və onun tərcüməsi oxucular və ədəbiyyatçılar tərəfindən kifayət qədər bəyənilmişdi. Xədicə İsmayıl ikinci romanını həbsxanada tərcümə etməsinə baxmayaraq, tərcümə işinə kifayət qədər ciddi yanaşmanı saxlaya bilib.
Seymur Baycan, Gecikmiş hekayələr (Alatoran)
Foto: Azadlıq Radiosu
Bizim yaxşı tanıdığımıza əmin olduğumuz Seymur Baycan oxucuların qarşısına bu dəfə maraqlı və gözlənilməz eksperimentlə çıxır. (Demək ki hələ də Seymuru yaxşı tanımırıq.) “Gecikmiş hekayələr”də Sovet Azərbaycanının ədəbiyyatı və sosialist realizmi Seymurun qələmindən keçərək yeni interpretasiya alır – Seymur 70 illik dövrün ədəbi materialını recycle prosesindən keçirərək onu bizə yeni forma və məzmunda təqdim etməyi çox yaxşı bacarıb. Sorokinin sosialist realizmi ilə eksperimentlərini xatırladan bu hekayələr bizim ədəbiyyatımızda həm bir ilk olmaqla yanaşı, həm də 2000-ci illərin əvvəllərindən başlayaraq alatorançıların “ədəbiyyatın başına açdığı oyunların” üzvi davamıdır. Hər yeni şey unudulmuş köhnədir deyimini bu hekayələrə tam rahatlıqla aid etmək olar, amma Seymur da öz istedadının gücü sayəsində bu yeni-köhnə ilə sizi qətiyyən yormayacaq, əksinə, üfüqünüzü açacaq. Seymurun öz təbiri ilə desək, oxuyun, oxutdurun!
W. Durant, Mədəniyyətin təməlləri (Nərmin yayın evi, 2016)
Will Durant, Mədəniyyətin təməlləri (Nərmin yayın evi)
Ər-arvad Will və Ariel Durant-ların 11 cildlik “Sivilizasiyanın tarixçəsi” seriyası dünyada artıq klassika sayılır və Qərb sivilizasiyasının tarixi haqqında ən yaxşı nəşrlərdən hesab edilir. Keçən il Nərmin yayın evi Durantların irsindən kiçik bir hissəni Azərbaycan dilinə tərcümə edərək nəşr edib. “Mədəniyyətin təməlləri” adı altında çıxan kitab sivilizasiyalar tarixinə giriş üçün çox yaxşı mənbədir. Sadəcə bir məsələ var ki, Durantların bu adda kitabı yoxdur, Azərbaycan dilinə nəşr olunan hissə isə “Bizim Şərq mirasımız” adlanan birinci cildin giriş hissəsidir. Əlbəttə, 11 cildlik böyük bir seriyanın tərcüməsi hədsiz insan və maliyyə resursu, müstəsna tarixi erudisiya və tükənməz motivasiya tələb edərdi. Amma yaxşı olardı ki, tərcümə və nəşr ilə məşğul olan qrup oxucuları çaşdırmamaq üçün kitabda bu mətnin mənbəyini dəqiqliklə göstərərdi.
Digər bir iradım isə kitabın “Yalçın İslamzadənin tövsiyəsi ilə çap olunmasının” xüsusi vurğulanmasıdır. Əgər Yalçın bəy kitabın naşiri, tərcüməçisi, redaktoru, elmi məsləhətçisi və ya sponsoru olubsa, bu məsələ dəqiq göstərilməli idi. Yoxsa onun işi sadəcə tövsiyə ilə məhdudlaşıbsa, bunu xüsusi qeyd etməyin nə mənası var idi? İstənilən halda, tərcüməçi və naşirləri bu dəyərli nəşrə görə təbrik etməyə dəyər.
Yeni çıxan kitablar haqqında daha tənqidi rəylər yazmadığım üçün (ümumiyyətlə, tənqidin daşını atmışam), gərək bundan sonra ancaq yaxşı şeylərdən yazım. Bu dəfə son yarım ildə çapdan çıxan yaxşı kitablar haqqında yazacam.
Foto: BaşlaKitab
Platon, Dialoqlar (BaşlaKitab, 2016)
Bu ilin yaxşı kitablarından biri başlaçıların təzəlikcə buraxdığı Platonun dialoqlarıdır. Adətən başlaçıların kitablarının keyfiyyəti neftin birjada qiyməti kimi kəskin oynayır. İndiyə kimi onlar Tolstoyun etiraflarını bərbad tərcümədə, Zamyatinin “Biz” əsərini isə nəfis tərcümədə nəşr ediblər. Başlaçıların kitabları arasında Howard Zinn-in Amerika tarixi haqqında kult kitabı ilə yanaşı dövrümüzün şeyx nəsrullahlarından Caner Taslamanın psevdo-elmi cızma-qarası da var. Bu dəfə başlaçıların daha yaxşı seçim eləməsinə sevinməmək olmur.
Sokratın son günlərini əhatə edən dörd dialoq (Evtifron, Apologiya, Kriton, Fedon) ilk dəfə tam formada və yaxşı tərcümədə azərbaycanca nəşr olunur. Doğrudur, tərcümə qədim yunan dilindən yox, yeni yunan dilindəndir (çünki bizdə qədim yunancadan iri mətnləri sərbəst və qənaətbəxş tərcümə edə biləcək mütəxəssislər hələ meydana çıxmayıb). Bir də dialoqların sıralamasında bağışlanmaz səhv buraxılıb – birinci gəlməli olan Evtifron nədənsə üçüncü sıraya düşüb və kitab Apologiya ilə başlayır. Hazırlıqsız oxucu dialoqları kitabdakı ardıcıllıqla oxusa, bir balaca çaş-baş qala bilər. Amma başlaçıların və tərcüməçi Səid Əliyevin bu təşəbbüsü birmənalı olaraq alqışlanmalıdır.
Seymur tükənib. Seymur təkrarlanır. Seymur köhnəlib. Bu haqsız iradları tez-tez eşidirik. Amma hər şeyə rəğmən, Seymur yenə də ictimai mübarizənin ön cəbhəsindədir. Cəmiyyətdə militarist əhval-ruhiyyənin, savaş alverçiliyinin, qəhrəmanlıq kultunun sürətlə artdığı bir zamanda Seymurun çapdan çıxan “Fərqanə” kitabı gerçəkliyin əslində necə acı olduğuna dair vahiməli xatırlatmadır.
Kitab iki uzun hekayədən ibarətdir, “Fərqanə” və “Adsız itin qayıdışı”. İkinci hekayə müəllifin uşaqlıq illəri haqqında xatirəsindən bəhs edir. “Fərqanə” hekayəsi isə Qarabağ müharibəsi illərində cəbhə və cəbhəyanı ərazilərdə həyatı ən xırda detallarına qədər olduqca realist təsvir edir. Seymurun hekayəsində müharibə şan-şöhrət gətirən, ildırımsürətli və qələbəyə aparan hadisə deyil, Seymurun təsvir etdiyi müharibə insanların gündəlik həyatı ilə simbioz yaradan, artıq heç bir təəccüb doğurmayan hadisədir. Evə gələndə çörək almaq kimi.
Seymur sanki oxucunun əlindən tutub onu müharibə tamaşasının pərdə arxasına aparır, aktyorların və texniki heyətin kulisdəki acı həyatını bütün çılpaqlığı ilə göstərir. Romantikanın harada bitdiyini, gerçəkliyin harada başladığını nişan verir. Seymurun hekayəsində, elə həyatda da olduğu kimi, müharibə dibsiz bir bataqlıqdır, oraya düşənlərin hamısı çapalayır.
Sun Tzu yazırdı ki, müharibənin bütün zərərini sona qədər dərk etməyən insan, müharibənin bütün xeyrini də sona qədər dərk etməyəcək. Müharibə Paradox Interactive-in dəbdə olan son kompyuter oyunu deyil. Müharibə iki üzü olan medaldır. Çox az insan bunu Seymur Baycan kimi gözəl başa düşür və həm də deyir.
Foto: Türkan Hüseynova
Xaqani Hass, Minor (Kitab klubu, 2016)
Bu il həm də öz təbiri ilə desək, “poéte, écrivain, penseur” Xaqani Hassın yeni – üçüncü kitabı “Minor” çapdan çıxıb. Bundan öncəki kitabları (“Böyüməyə prolegomena” və “Gül və Panoptikon”) ilə bu yeni kitab arasında xeyli fasilə var, “əslindǝ kitabın çapı çox gecikdi”. Ona görə də Xaqani Hassın yeni şeirlərini səbirsizliklə gözləyənlər nəhayət ki sevinəcəklər – həqiqətən də, kitabın satışa çıxmasından təxminən bir həftə sonra onu almaq istəyəndə bəzi dükanlarda artıq bitmişdi, çətinliklə tapdım.
Xaqani Hassın şeirləri həmişə digər müasir şairlərin yazdıqlarından kəskin fərqlənib. Həm də təkcə mainstream şairlərdən (Səməd Vurğun–Ramiz Rövşən xətti) yox, həm də vaxtilə kifayət qədər səs-küy salan anti-mainstream şairlərdən də (Həmid Herisçi–Aqşin Yenisey xətti) xeyli fərqlənib. Xaqani Hassın öz spesifik oxucuları var, amma “Minor” kitabı da Azərbaycan üçün xeyli eksperimental əsərdir – üz qabığından məzmununa kimi. Bu tərz şeirləri sevməyənlər üçün də “Minor”, buradakı şeirlər, əhval-ruhiyyə maraqlı gələ bilər. Simfonik orkestrin nizamlı, tanış ifasından bezərək sinkopa üçün darıxanlar mütləq oxusunlar. Çünki, “Minor” oxunası kitabdır; “Minor” – 40 yaşın 40 şeiridir:
“qırılmış budağın gözündə ölüm son deyil
bilməzdim budaq olanadək qollarım
kölgəsi qırx yaş uzunluğunda və lal”
Foto: Alatoran
Həmid Piriyev, Şanapipik haqqında mahnı (Alatoran, 2016)
Bu ilin maraqlı kitablarından biri də gənc yazar Həmid Piriyevin debütü saya biləcəyimiz “Şanapipik haqqında mahnı” kitabıdır. Yazar özü eyniadlı əsərini “miniatür roman” adlandırsa da, əslində qarşımızda klassik novella (köhnə dillə desək, povest) görürük. Kitabda adı çəkilən əsərlə yanaşı daha üç qısa hekayə də var.
Həmidin mövzusu bər-bəzəkli, və bir az da süni şəhər mərkəzindən kənarda, gözdən-qulaqdan iraq məhəllə və qəsəbələrdə (“kənddə”) yaşayan adi insanların adidən də adi həyatlarıdır. Ümumiyyətlə, nə üçün və nəyə görə yaşadıqlarının fərqinə varmayan insanlar öz gündəlik həyatlarını bəzən rutin, bəzən həyəcanlı anları ilə birlikdə sakit, xudmani şəkildə yola verirlər. Heç bir məna kəsb etməyən, bütün ali ideallardan yoxsul həyat onları öz cənginə alıb harasa aparır. Onlar söhbət edir, gəzir, oturur, yatır, uğursuz eşq macərasına can atır, pivə içirlər. Bu insanların öləndə baş daşına yaşadığı illəri yazmağa ehtiyac qalmayacaq, çünki onlar heç yaşamayıb (klişeyə görə üzr istəyirəm, ağlıma orijinal heç nə gəlmədi).
Bir dəfə bunu demişəm, bir də deyim – Həmid sanki yazıçıdan daha çox fotoqrafdır (pis mənada). Əlinə alır foto-kameranı, gedib nəyinsə şəklini çəkir və bizə göstərir. Həmidin yazılarında hadisə yoxdur, elə ancaq həyatdan lövhələrdir, foto-albom kimi. Doğrudur, elə fotoqraflar var ki, foto ilə də hekayə danışa bilirlər. Amma Həmiddə hekayə danışmaq hələ ki alınmır, sadəcə fotonu çəkib qoyur alboma. Həmid bu dillə, bu qələmlə yaxşı hekayələr danışa bilərdi, amma təəssüf ki şəkil çəkir. Yəqin yeni başlayan yazarın yaradıcılıq təcrübəsizliyindən qaynaqlanan haldır, zamanla aradan qalxacaq. “Şanapipik haqqında mahnı”ya isə indidən qulaq asmağa dəyər.
Bu yaxınlarda təsadüfən bir kitab təqdimatına gedib çıxdım. Le Chateau adlı bir yeraltı pivəxanada, qatı siqaret dumanında, çoxsaylı sərxoş və meyxoş kitabsevərlərin (əksəriyyəti dost-tanış çıxdı) kompaniyasında “Ümid Xəzəroviç” psevdonimli müəllifin “Qaçış” adlı kitabının təqdimatı idi. Müəllif üzrlü səbəblərdən qayıb idi, ona görə də kitabı imzasız verirdilər.
(Yuxarıdakı sətirləri qınaq kimi oxumayın, hazırkı ictimai-siyasi vəziyyətdə kitab təqdimatı üçün heç olmazsa pivəxana tapa biliriksə, deməli hər şey hələ bitməyib.)
Kitabın üz qapağının arxa səhifəsində yenə çılpaq qadın təsviri üzərində yenə lirik-sentimental mətnin ilk cümləsində yenə “fahişə” sözü olsa da — gənc yazarlar niyə axı belə klişeləşir? — kitabı böyük zövqlə oxudum. Ona görə yox ki, gözəl və nəfis bir əsər idi. Ona görə ki, bu kitab bizim yeni nəsil potensial gənc yazarların mütaliə zövqündən və baqajından belə açıq-aydın danışırdı. Təxminən Dostoyevskinin “Yeraltından qeyd”ləri, Kafkanın “Milenaya məktublar”ı və bir də Bukovskinin sərsəmləmələri.
(Hərçənd Bukovski anderqraund şair kimi ortababat bir adam olub, amma onun nəsrini bəh-bəhlə oxuyub yüksək ədəbiyyata vardığını düşünən cavan oğlanlarla Koelyonun sərsəmləmələrini oxuyub yüksək fəlsəfəyə çatdığını düşünən cavan qızlar arasında heç bir fərq yoxdur.)
Yeni nəsil potensial gənc yazarlar haqqında artıq bir dəfə yazmışam, orada soruşduğumu bir daha soruşum: əksəriyyəti 1990-larda doğulmuş bu gənclərin, həyatlarının ilk baharında, kefdə damaqda olmalı olduğu çağda onlardakı bu qədər pessimizm, bu boyda dözülməz və iyrənc kədər kultu, bu nəhənglikdə ekzistensial böhran və bu dərinlikdə psixoloji travma haradan qaynaqlanır axı?
Tutaq ki, Dostoyevski “Yeraltından qeydlər”i yazanda artıq həyatın hər üzünü görmüşdü. Baş gicəllədən ədəbi uğur, Belinskinin tərifi, inqilabçılıq, sonra həbs, yalançı edam, ardınca sürgün və Sibir, pulsuzluq, senzura… Və ya elə həmin Kafkanı götürək. Milenaya məktublarını yazanda Kafka artıq öz aqibətini bilməmiş deyildi: vərəm öz işini görürdü, bütün keçmiş Avstriya-Macarıstan sanatoriyaları onun qarşısında aciz idi (streptomitsin ancaq II dünya müharibəsi zamanı kəşf ediləcəkdi), Kafkanı isə heç kim tanımırdı və oxumurdu və bəlkə də öləndən sonra tamam unudulacaqdı. (Rayx-Ranitski yazır ki, hətta 1930-cu illərdə Kafkanı tək-tük ədəbiyyat xiridarından başqa heç kim tanımırdı və tanımağa maraq da göstərmirdi).
Bəs bizim potensial gənc yazarların kədər kultu və ekzistensial böhranı haradan qaynaqlanır? Axı onlar nə yaşayıblar ki, nə iztirab da çəksinlər? Onları həyatdan küsdürən nədir axı?
“Qaçış” kitabında digər bu tipli yazılardan fərqli olaraq bu səbəblərə bir balaca işıq salınıb. Amma kaş ki bu səbəblər elə qaranlıq qalardı bizimçün!
Deməli, avtobusda ortayaşlı xalalar mənə nifrətlə baxdı, çünki fərqli geyinmişdim. Sevdiyim qız tükəzban çıxdı, ondan iyrəndim. Başqa sevdiyim qız qrup yoldaşları ilə şəkil çəkdirəndə başqa bir oğlanın yanında durmuşdu. Üçüncü bir qızla sevişmək istəyəndə tənasül alətim durmadı, qızın yanında biabır oldum. (Sevişmə zamanı tənasül aləti durmayanlar üçün Mişel de Monten öz “Təcrübələri”ndə yaxşı təsəlli verir, əgər belə problemdirsə, oxumağı tövsiyə edirəm.)
Və təsəvvür edin, bütün bu trivial söhbətlərə görə bizim gənc yazarlar dərin ekzistensial böhran keçirir və dərhal da Dostoyevski olmaq qərarına gəlir. Məhz bu səbəbdən onların kədər kultu bu qədər saxta və iyrəncdir.
Məsələn, “Qaçış” kitabında 224-cü səhifədə müəllif yazır ki, qız onun amerikanosundan içdi, qəhvənin köpüyü qızın dodaqlarına yayıldı, sonra qız köpüklü dodaqları ilə oğlanı öpdü və oğlanın üzü bütün köpük oldu.
Axı amerikanoda köpük olmur, ay camaat! Amerikano adi qara qəhvədir, yəni su qatılmış espresso.
Bax, buna görə də bütün bu gənc yazarların dostoyevskiliyi amerikano qəhvəsinin köpüyü kimidir. Reallıqda mövcud olmayan və saxta.
Əli Novruzovun bloqu 