Qara ləkə

Məlun “siçan zəhəri” söhbətindən düz bir il ötür. İcazə verin bir qədər uzaqdan başlayım, amma bu dəfə qısa kəsəcəm. Artıq bir dəfə uzan-uzadı yazmışam.

Bu yaxınlarda ABŞ Senatının xüsusi komitəsi Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin terrorçulara işgəncə verməsi ilə bağlı hesabatını təqdim edirdi. ABŞ üçün olduqca həyati və milli təhlükəsizlik məsələsi olsa da, senatın həmin iclası canlı yayımlanırdı. (Bu arada, ABŞ Konqresində ən xırda tədbir də İnternetdə canlı yayımlanır, amma Milli Məclisin ancaq plenar iclasından ancaq 5 dəqiqə göstərirlər televiziyada, o da yalan-palan.)

Komitənin artıq keçmiş sədri Diana Faynstayn hesabatı təqdim edərkən çox maraqlı bir ifadə işlətdi. Dedi ki, bu terrorçulara işgəncə verilməsi bizim üzərimizdə qara ləkədir, biz bu qara ləkəni heç zaman təmizləyə bilməyəcəyik. Amma qoy hamı görsün ki, ABŞ özündə güc tapdı, qalxıb öz günahlarını etiraf elədi. Və bunlar bir də heç zaman təkrarlanmalıdır. Qoy bu, bizə dərs olsun.

Axıra yaxın bir respublikaçı senatora söz verdilər (işgəncə praktikası respublikaçı Buşun vaxtında qəbul edilmişdi). Həmin respublikaçı senator da çox maraqlı çıxış etdi. Dedi ki, mən başa düşürəm, bu işgəncə praktikasını qəbul edən və tətbiq edənlərin yaxşı niyyəti olub, Amerikanı terrordan qorumaq. Bəlkə bu praktika Amerikanı terror hallarından da qoruyub. Ancaq biz terrorçulara işgəncə verməklə yanlış hərəkət etmişik, öz ideallarımıza xəyanət etmişik, nəticələrinə baxmayaraq bunlar baş verməməli idi. Və bunlar bir də heç zaman təkrarlanmamalıdır.

(Bütün sitatları yaddaşımdan təkrarlayıram)

İndi burada ABŞ haqqında uzun panegirika açmaq istəmirəm, düşmənləri kimi, yaltaqları da çoxdur. Ancaq ABŞ siyasətində bir məqama diqqət çəkim. ABŞ və onun siyasətçiləri dəhşətli səhvlər buraxırlar (bütün dövlətlər və siyasətçilər kimi), amma əksər dövlətlər və siyasətçilərdən fərqli olaraq zaman-zaman özündə güc tapıb günahlarını etiraf edirlər. Və qəbul edirlər ki, bu günahlar onların üzərində yuyulmayan qara ləkədir. Bu ləkələr insanlıq mövcud olduqca göz önündə duracaq və onlara dərs olacaq.

Məhz buna görə də Bakıda “Amerika dinləmələri” keçirib pafosla “ABŞ-da quldarlıq olub” bəyanatlarının təsiri mənfi birə bərabərdir. Onsuz da bizim rəiyyətin belə şeylər vecinə deyil, amerikanlarda isə maksimum xəfif təbəssüm doğurur. Bəli, ABŞ-da XIX əsrin ortalarına kimi quldarlıq olub, amma ABŞ bütün tarixi boyu ən qanlı müharibəni də quldarlığın ləğvi uğrunda aparıb. Bakıda hər hansı iqtidar nümayəndəsinin “ABŞ-da quldarlıq olub” bəyanatına amerikanlar hələ 1865-də cavab veriblər, 600 min şəhid və başdan-başa dağıdılmış 11 cənub ştatı qismində.

Əlbəttə, özünü qüsursuz hesab edən, haradasa günah etməsi ehtimalını heç yaxına buraxmayan, etiraf və üzrxahlıq mədəniyyəti olmayan Azərbaycan siyasətçiləri və “siyasətçiləri” belə əhəmiyyətli nüansları anlamaz. İstər iqtidarlı, istər müxalifətli. Müqəddəs Kitabda deyildiyi kimi, onların gözləri, qulaqları və qəlbləri möhürlənib.

Ona görə də hamısı kostyumlarında saysız-hesabsız qara ləkələr gəzib dolaşır, amma heç biri bu qara ləkələri görmür və görmək də istəmir.

İndi həmin qara ləkələrdən birinin ildönümüdür. Düz bir il öncə Erkin Qədirlinin məlun “ziçan zəhəri” Sargsyanın boşqabına düşməsə də, Azərbaycanın ictimai fikrinə düşüb mühiti zəhərlədi, ictimai əxlaqa, mənəviyyata zərbə vurdu, ədalət və digər ali idealları tapdaq altına atdı, çoxlarının populizm və primitivizmdən xilas etməyə çalışdığı siyasəti yenə gətirib həmin bataqlığın ortasına tulladı.

Erkin Qədirli isə hələ də kostyumunda o yekə qara ləkə ilə gəzib-dolaşır. Bəlkə də fəhmi ilə haradasa yanlış etdiyini duyur (ümid edirəm), amma gözləri, qulaqları və qəlbi hələ də möhürlənib.

Təkrara hacət var, ona görə bir daha deyim. Xocalı qətliamı Qarabağ müharibəsinin ən ciddi hərbi cinayətidir. Yüzlərlə qadın, uşaq və digər mülki vətəndaşımız erməni silahlı birləşmələri tərəfindən fərq qoyulmadan qətlə yetirilib. Kifayət qədər sənəd-sübut var. Cinayətkar da etiraf edib. Azərbaycan bu qətliamda qurbandır. Azərbaycan həm də haqlı tərəfdir. Ona görə də Azərbaycanı haqlı ikən haqsız tərəfə çevirən bütün hərəkətlər qəti şəkildə pislənməlidir.

Bu açıq aşkar hərbi cinayətə, mülki əhalinin kütləvi qətlinə mücərrəd soyqırım adı verib özümüzü müdafiə olunmaz hala gətirmək, İrandan-Turandan şəkillər çırpışdırıb İnternetdə Xocalı adı altında paylaşmaq (gerçək şəkillər və videoçəkilişlər olduğu halda), ədalət mühakiməsi əvəzinə “qana qan”, “siçan zəhəri” çağırışları Azərbaycanın mənəvi üstünlüyünə ağır zərbədir. Bu elə ağır zərbədir ki, heç düşmən də istəsə, bizə vura bilməz. Bu zərbəni ancaq özümüz özümüzə vururuq.

Xocalıya ədalət lazımdır. Bu ədaləti başqalarından istəməzdən öncə özümüz bu ədalət üçün çalışmalıyıq və bu ədalətə nail olmağın yolu dürüstlükdən, bütövlükdən və bütün digər insan fəzilətlərindən keçir.

Erkin Qədirli və onun cümhuriyyətçiləri özlərini 1918-1920-nin cümhuriyyətçilərinin mənəvi varisi hesab edir. Amma sözdə varis olmaq kifayət etmir axı. Adı yox, idealları yaşatmaq lazımdır. Realçılar fəxrlə deyirlər ki, kitab oxumurlar, amma heç olmazsa bir dəfə açsınlar Solmaz Rüstəmova-Tohidinin araşdırmalarını, görsünlər AXC hökuməti 1918-in mart qırğınlarına cavab olaraq hansı tədbirləri görüb, hansı istintaqları aparıb, ədalət mühakiməsinə necə can atıb, ədaləti bərqərar etmək üçün hansı addımları atıb. Məgər pul və silah göndərib Dağıstanda və o zaman erməni işğalında olan Naxçıvanda üsyanlar təşkil edən hökumət istəsəydi Yerevanda daşnakların boşqabına “siçan zəhəri” atdıra bilməzdimi?

Gəlin bu suala cavabı ABŞ-ın ən mütərəqqi prezidentlərindən biri, öz dövrünü qabaqlamış Vudro Vilsonun dilindən verək:

Bilirsinizmi Azərbaycan haradadır? Bəli, bir gün Azərbaycandan bir qrup hörmətli və maraqlı cənab məni ziyarətə gəldi. Mən onların haradan gəldiyini yalnız onlar gedəndən sonra vaxt tapıb öyrənə bildim. Ancaq mən bir məsələni dərhal anladım: bu insanlar ideyalar, azadlıq, hüquq və ədalət haqqında mənim danışdığım dildə danışırdılar.

Do you know where Azerbaijan is? Well, one day there came in a very dignified and interesting group of gentlemen who were from Azerbaijan. I didn’t have time, until they were gone, to find out where they came from. But I did find this out immediately: that I was talking to men who talked the same language that I did in respect of ideas, in respect of conceptions of liberty, in respect of conceptions of right and justice.