Vətən neçəyədi?

Gerçək hadisədir. Sovetlər yeni avtomobil buraxmağa hazırlaşır, QAZ M20 modelini. Avtomobilin adını da Rodina, yəni Vətən qoyurlar. Layihəni Stalinə təqdim edirlər ki, təsdiq etsin. Stalin yeni avtomobillə tanış olarkən birdən soruşur: “Почем Родина?” Yəni “Vətən neçəyədi?” Bundan sonra avtomobilin adını dərhal dəyişirlər — olur Pobeda.

İndi isə Seymur Baycanın yazısından bir hissə verim. Bu da gerçək hadisədir:

[B]iz bir Azərbaycan kəndində (Gürcüstanda Təkəli kəndi — Ə.N.) üçtərəfli görüş keçirirdik. Tədbirdə ermənilər, gürcü və azərbaycanlı sənət adamları iştirak edirdilər. Görüş ona görə kənddə keçirilirdi ki, iştirakçılar oteldə deyil, evlərdə yaşasın və xeyir yerli camaata qalsın. Donorlar şərti belə qoymuşdu. Həm də adamlar yazıçı, şair, rejissor, aktyor görsünlər. İcma inkişaf eləsin.

Tədbir keçirdiyimiz zaman qəfildən bir qardaş peyda oldu. Ermənilərlə bir tədbirdə iştirak etdiyimizə görə bizi vətənə xəyanətdə ittiham etdi. Sonra da özünün millətçi, bozqurdçu, atatürkçü olduğunu dedi. Onun neçə kitab oxuduğunu soruşdum. Cavabı bu oldu ki, yüzlərlə kitab oxumuşam. Üç kitabın adını çəkməsini istədim. Bircə kitabın da adını çəkə bilmədi. Sonra dedi ki, kitabın söhbətə nə dəxli var?

Qərəz, axşam düşdü. Tədbir iştirakçılarını evlərə paylamağa başladılar. Qardaş eşitdi ki, hər adama görə təşkilatçılar ev sahibinə əlli dollar pul ödəyirlər. O da evə aparmaq üçün adam istədi. Ona iki erməni verdilər. Günorta bizi vətənə xəyanətdə ittiham edən “millətçi”, “atatürkçü”, “bozqurdçu” qardaş [axşam] quzu kimi sakitcə erməniləri evinə apardı.

Məlum oldu ki, bu qardaşın vətənpərvərliyinin, millətçiliyinin, bozqurdçuluğunun, atatürkçülüyünün qiyməti çox da baha deyilmiş. Cəmisi əlli dollar imiş.

Həqiqətən də, vətən görəsən neçəyədir? Cəmisi əlli dollaramı? Bu qədərmi ucuz?

Azərbaycan Gənclər Fondu elə fikirləşmir. Neftin qiymətinin birjada pas de chat-ları, pas de cheval-ları manatın kursuna təsir etmədiyi kimi vətənpərvərliyin kursuna da hələ təsir etməyib.

Məsələn, tutaq ki deyirsiniz — Vətəni sevək! Dərhal sizə 11,400 AZN.

Yox, əgər bir az uzunçuluq etsəniz və desəniz — Vətənimizi sevək – tariximizi öyrənək! — onda kurs yarıbayarı aşağı düşür, olur cəmi 6,300 AZN.

Ona görə də qısa və konkret demək lazımdır — Hər şey Vətən üçün! Dərhal 7,200 AZN.

Zamin Hacı artıq bu barədə qısa, amma dəqiq yazıb, mənim nəsə əlavə etməyimə ehtiyac yoxdur. Mən başqa məsələyə toxunmaq istəyirəm.

Görün vəziyyət hansı həddə gəlib çatıb ki, kiminsə “Vətəni sevək!” deməsi üçün ona 11,400 manat vermək lazımdır.

Bilmirəm, bəlkə mən köhnə nəsiləm, amma biz uşaq olanda deyirdilər ki, Vətəni təmənnasız sevmək lazımdır. Vətəni sevməyən insan olmaz, olsa da ol şəxsdə vicdan olmaz. Hərçənd, böyüyəndən sonra öyrəndim ki, dövlət ona qurban lazım olanda özünə Vətən deyir.

İndi də neft düşür, qurbanlar lazım olacaq, yəqin ona görə Dövlət yenə də Vətəndir.

Əslində bütün müstəqil vətəndaş cəmiyyətini “beşinci kolon”, xaricdən qrant aldığı üçün vətən xaini çıxaranda (bəs Azərbaycan hökumətinin xaricdən aldığı çoxmilyonluq qrantlar necə olsun?) nəticə də belə olmalı idi.

Əgər düşünsəniz ki, əcnəbilər bizim bəzi vətəndaşlarımıza qrant verir ki, onlar vətəni sevməsinlər (hansı ki bu ehtimal əsl absurddur), onda gərək özünüz bəzi vətəndaşlara qrant verəsiniz ki, onlar Vətəni sevsinlər (hansı ki absurdun absurdudur).

Vətəni sevmək üçün kiməsə pul verəndə də özünüz Vətənin qiymətini müəyyən edirsiniz. Bəzən 50 dollar, bəzən də 11,400 manat. O baxır Vətənin birjada kotirovkasına.

Qrantla indiyə qədər çox iş görmək olurdu. İnsan hüquqlarını müdafiə etmək, seçkiləri müşahidə etmək, mediada monitorinq aparmaq, liderlik təlimi keçirmək, sahibsiz küçə heyvanlarına qayğı göstərmək.

Deyəsən bundan sonra Vətəni sevmək də qrantla olacaq.

Qrant qurtaranda adətən layihə üzrə fəaliyyətlər də bitir. Yəqin Vətəni qrantla sevmək məsələsində də — qrant bitəndə Vətənə sevgi bitəcək. Ən azı növbəti qranta qədər. Yeni qrant olanda yenə Vətəni sevmək olar.

İndi isə gedək vergi və sosial müdafiə hesabatlarını verməyə. Vətəni sevmək üçün bu rüb filan qədər qonorar almışam. Bu da onun 4 faizlik vergisi. Bu rüb isə heç bir fəaliyyətim olmayıb. Ona görə də Vətəni sevməmişəm. Vergi və sosial müdafiə hesabatlarımı da boş təqdim edirəm.

Absurd deyilmi? Əlbəttə absurddur. Anar Məmmədlinin və İntiqam Əliyevin güya beşinci kolon, vətən xaini olması, Amerika dövlətinin 17 yaşlı uşağa Molotov kokteyli hazırlamağı öyrətməsi kimi absurd.

Emin və Adnan həbs olunanda birinci gün məhkəmənin qarşısına 200-dən çox adam gəlmişdi. Sonra onların bəzilərinə, ya da onların ailə üzvlərinə təzyiqlər oldu, və sair çoxsaylı səbəblər. Üstündən xeyli keçib, açıb-ağartmağa ehtiyac yoxdur. Növbəti məhkəmə iclasına cəmi 50-60 adam gəlmişdi. Və bu 50-60 adam hər şeyə rəğmən bütün məhkəmə iclaslarına gəlirdi. Əksəriyyəti içəri keçə bilməsə də, yenə gəlib bayırda gözləyirdi. Bilirdilər ki, ora gəlməklərinin heç bir mənası, hətta xeyri yoxdur. Sadəcə gəlirdilər. Təbii, bir çoxunun öz fərdi, şəxsi səbəbləri ola bilərdi, amma əksəriyyəti öz dostlarına, yoldaşlarına görə gəlirdilər. Atalarımızın şablon sözü ilə desək, dost dar gündə tanınar. Amma bir də var, dostun üçün heç bir mənası, heç bir xeyri olmayan bir işi görəsən, davamlı olaraq və bu, sənin ziyanına olsa da. Əcnəbilər də onlara qrant vermirdilər ki, məhkəməyə gəlsinlər.

Mədəni cəmiyyətdə elə şeylər var ki, onları pulla almaq olmaz. Dostluq kimi. Ələlxüsus da, Vətənə sevgi kimi. Vətəni sevmək üçün pul alanlar sabah pul qurtaranda Vətəni yenə sevəcəkmi?

Və sonda, 2013-cü ilin 10 oktyabrında yazdığım bir qeydi təkrar paylaşmaq istəyirəm. Təəssüf ki, hələ də aktualdır:

Bir az pritça ilə danışacam, üzrlü sayın. Nikolayın yıxılmağı xəbəri Bakıya çatanda başda beynəlmiləl Bakı milyonçuları olmaqla əhalinin böyük bir qrupu bu xəbəri dəhşət içində qarşılamışdı. İmperiyanın ucqarı, inqilabi şəhər – amma Nikolayın portretini bir adama verib, faytonla şəhərdə gəzdirirdilər, etiraz əlaməti olaraq. Daşa basırdılar, fitə basırdılar, söyürdülər, amma fayton bir müddət bu küçələri gəzdi. Dünən də təsadüfən YAP-ın qələbə mitinqinə rast gələndə ilk ağlıma gələn bu söhbət oldu. Çolaq Ağabalanın “Nikolaylı” faytonu gəzən bu küçələrdə dünən də YAP-ın bayrağı ilə bahalı maşınlar siqnal verərək şütüyürdü, camaat əlində bayraq oyan-buyana gedirdi, manıslar o ki, var oxuyurdu. Ora yığışanların (yığışdırılanların) söhbətlərinə bir az qulaq asdım – evə tez getmək istəyənlər, bayrağı tutmaq istəməyənlər (“sən tut, yox sən tut”), tamamilə maraq göstərmədən ora-bura veyillənənlər; söhbətlərin ümumiyyətlə səviyyəsi, tonu, məzmunu, toplaşanların hər şeyə laqeydliyi; olduqca saxta sevinc hissləri, bayağı yaltaqlıq; yoldan keçən rusdilli, qlamur insanların bu toplantıya qorxu ilə, son romalıların barbarlara baxdıqları kimi baxmaları; fəhlələrin, kasıb insanların bayraqla şütüyən bahalı maşınlara nifrət dolu baxışları və atmacaları. Bir sözlə, mən orada YAP-ın bir nəfər də olsun səmimi müttəfiqini, dəstəkçisini görmədim. Bəlkə də var idi, amma rastıma çıxmadı. Bu xalqı qazlayıb, qazlaşdırıb hər şey eləmək olar, onsuz da bütün tarixi boyu həmişə əzilib, özü də pulu, gücü, ordusu olan istənilən hakimiyyətin əlində və altında. Amma sual başqadır. Sabah, bu Nikolayı yıxan müsəlmanların Allahı birdən şayət bu hökuməti çox yox, bir balaca silkələsə, əlinə həmin bayraqlardan, portretlərdən alıb Çolaq Ağabalanın faytonuna minməyə Azərbaycanda kimsə tapılacaqmı? Mən şəxsən bu perspektivdən çox narahat olardım.