Erkin Qədirlinin balaca Şimali Koreyası

Deyirlər ki, Erkin Qədirlinin Facebook-da növbəti bloklama qızdırması tutub. Yenə də bir balaca tənqid edəni, sual verəni, zarafata salanı, narazılıq edəni sağa-sola baxmadan bloka göndərir. Erkinin blok siyahısında olanları toplasan, az qala böyük bir siyasi partiya yaratmaq olar.

Bütün alternativ rəylərin kökünü kəsəndən sonra, təəccüblü deyil ki, Erkinin Facebook profilində bu gün bir dəstə məddah və obskurant at oynadır. Erkin yazsa ki, “qatıq qaradır”, onlar deyəcək: “Bəh-bəh! Bəli, əlahəzrət, sən bizim gözümüzü həqiqətə açdın! Ölüm olsun ermənidən törəyən humanistlərə ki, qatığa ağ deyir!” (Caps Lock-la). Erkin də bu cür rəyləri oxuduqdan, like-ları saydıqdan, o rəyləri yazanların və like edənlərin profillərini açıb işlədikləri yerlərə baxdıqdan sonra, növbəti böyük siyasi uğura imza atdığını qət edib gedəcək dənizlərin geopolitikasını araşdırmağa.

Bu günlərdə bir ziyalı dostumuzla görüşürdüm, mənə maraqlı bir fikir söylədi. Dedi ki, tiranlar və diktatorlar xoşlamadıqları adamları öldürə, həbs edə, yoxa çıxara bilirlər. Amma təəssüf ki, real həyatda bu, ancaq tiranların lüksüdür. Orta statistik vətəndaş isə hər gün iş yerində, küçədə, hətta evdə zəhləsi gedən insanlarla üz-üzə gəlməyə məhkumdur və bunun qarşısını ala bilmir. Facebook isə tiranların bu lüksünü “demokratikləşdirib”, hər kəsə istəmədiyi adamı virtual olaraq öldürmək, həbs etmək və ya yoxa çıxarmaq imtiyazı verib. Əlahəzrət blok funksiyası. İndi hər kəs öz profilində balaca şəxsi tiranlıq qurub hakimiyyətini sürə bilər. Sitatın sonu.

(Bir dəfə dostum Y.İ.-yə dedim ki, camaatı az blok etsin. Cavab verdi: “Nə danışırsan?! Mən blokun ləzzətini hələ indi kəşf etmişəm!”)

İndi sıravi insanların kimisə bloklaması ilə mənim işim yoxdur. Ən azından boz beyin hüceyrələri bərpa olunmur, yəqin ki hər kəs də bu sərvətini öz istədiyi kimi əsəbdən qorumaq haqqına sahibdir. İçimdəki kantçı və libertarian kimliklərim bu mövzuda hələ kəskin polemika aparır.

Amma və lakin, özünü ictimai xadim kimi görən adam, xüsusən də siyasətdə və ictimai həyatda mövqe sahibi və fikir lideri olmaq istəyən adam gərək blok siyasətində bir az ehtiyatlı olsun. Hətta siz bəyənmədiyiniz mövqe sərgiləyənləri blok etsəniz də, axı onlar mövcud olmaqda davam edəcəklər! İndi bir ateist bütün dindarları, bir dindar bütün ateistləri Facebook-da bloklasa, məgər din və ya vicdan azadlığı Yer kürəsindən silinib tarixə qovuşacaq? Yoxsa siyasətə, cəmiyyətə, məişətə daha heç bir təsir göstərməyəcək?

Blok etdiyiniz insanlar, sosial və siyasi qruplar, mövqe və fikirlər yalnız sizin üçün mövcud deyil. Real həyatda onlar çox böyük rol oynamaqda davam edə bilərlər. Siz isə bilərəkdən (ya bilməyərəkdən) ictimai rəyin həmin hissəsini özünüzdən gizlədirsiniz. Bəxtiyar Hacıyev demişkən, siyasətçi tam mənzərəni görmək üçün gərək balkona çıxsın. Pəncərədən baxanda o, mənzərənin yalnız bir hissəsini görə bilər.

Bir də bloklama iri miqyas alanda, “nəyə görə?” və “nə üçün?” sualı verən hər kəsi Erkin kimi bloka atanda, vəziyyət daha tragikomik olur. Şimali Koreyadakı kimi.

Təsəvvür edin, Erkin onu tənqid edən hər kəsi bloka atır (məni də bloka atıb). Bu siyahıda kimlər yoxdur! Bir xeyli gənc fəal, ictimai rəyə təsir göstərən şəxslər, siyasətdə olanlar və siyasətə iddiası olanlar, ziyalılar və intellektuallar, BDU, Kapelhaus və AFU-dan bəri köhnə tələbələr və köhnə fanatlar, köhnə dostlar və yeni düşmənlər…

(O gün təsadüfən Erkinin bir tələbəsi mənə etiraf etdi ki, Erkinin profilində daha heç nə yazmır, hətta like belə etmir. “Kefinin tərs vaxtına düşər, bloklayar. Mənim müəllimim olub, sonra yaxşı çıxmaz.”)

Bu qədər sayda və müxtəliflikdə insanı blok etdikdən sonra hansı transformasiyanın baş verdiyini görürsünüzmü? Daha heç kim Erkini onun profilində (dostluğunda qalanlar hətta öz profilində) tənqid etmir, bir balaca tənqidə cəhd etsə dərhal cəzalanır, cəzalanmaq istəməyənlər də ümumiyyətlə heç nə yazmır. Nəticədə meydan kimə qalır? Məddahlara və obskurantlara. Yalnız onlar şərh yazır, onlar münasibət bildirir, onlar tərifləyir, onlar bəyənir, onlar dəstəkləyir, və ən əsası, Erkinin tənqidçilərini lənətləyir. Erkin də səhər yuxudan durur, Facebook profilini açır, görür ki, bütün Azərbaycan onu tərifləyir, ağlı, intellekti, dühası qarşısında baş əyir. Tənqidçiləri bloklayıb axı. İctimai rəyin böyük bir hissəsini özü üçün yox edib.

Siz elə bilirsiniz ki, sosial şəbəkələrdə Erkinin blok siyasət(sizliy)i haqqında gedən bütün bu söz-söhbətdən onun xəbəri var? Əsla yox! Ancaq ucundan, qulağından! Miqyasından isə xəbəri yoxdur. Necə ki, ictimai rəyin mühim bir hissəsindən bixəbərdir. Özünü könüllü informasiya yarı-blokadasına salıb. Kant demiş, özünü “self-inflicted non-age”-ə atıb.

Mən burada tənqidin nə qədər vacib olmasından danışmaq istəmirəm. Axı məni və mənim kimi onlarla adamı tənqidi düşüncə ilə Kapelhausda məhz Erkin özü tanış edib! (Tənqidin vacibliyi haqqında oxumaq istəyən inadkar varsa, bu yazıma baxa bilər.)

Amma tənqidin bir vacib nəticəsi var – insan tənqidlərə baxıb özünə çəki-düzən verir. Bir nəfərin tənqidinə ağız büzərsiniz, amma beş nəfərin tənqidi sizi düşündürər, on nəfərin tənqidindən sonra isə artıq özünüzü yığışdırarsınız. Yanlış tərəflərinizi islah edərsiniz. Mövqeyinizə yenidən baxarsınız. Arqumentlərinizi saf-çürük edərsiniz.

Bir də təsəvvür edin, ətrafınızda ancaq məddahlar və obskurantlar qalıb. Hər addımınızı tərifləyirlər, təqdir edirlər (ya yaltaqlıqdan, ya mürtəcelikdən, ya cahillikdən). Rahatlanacaqsınız, hətta açıq-aşkar səhv olduğunuz halda belə, doğru olduğunuza inanacaqsınız. Səmimi qəlbdən. Güzgünüz yoxdur axı özünüzə baxasınız! Sizin necə göründüyünüzü sizə ya yalançılar xəbər verir, ya da korlar.

Və sabah siz təsadüfən öz komfort zonanızdan çıxıb kiçik bir tənqidlə üzləşəndə – kimsə deyəndə ki, kökəlmisən, arıqlamısan, ya saçın ağarıb – bütün dünyanız alt-üst olacaq. Dərhal həmin tənqidi düşməncəsinə rədd edib yalançılar və korların arasına qayıdacaqsınız. Sizin üçün həqiqəti yalnız onlar deyir. Beləliklə, öz qurduğunuz Şimali Koreyanızın əsirinə çevrilirsiniz. Elə bilirsiniz ki, siz hakimi-mütləqsiniz, amma əslində sizi yaltaqlar və cəhalətpərəstlər idarə edir.

Onlara stavka etmisiniz, öz seçiminizdir.